Bolesław II Szczodry (Śmiały) (ur. ok.
1042
, zm.
2
lub
3 kwietnia
1081
lub
1082
) – król Polski
1076
-
1079
, książę
Polski
w latach
1058
-
1076
.
Był pierworodnym synem
Kazimierza Odnowiciela
i
Marii Dobroniegi
, córki
Włodzimierza I Wielkiego
, wielkiego księcia
kijowskiego
. Brat
Władysława I Hermana
. Imię otrzymał po swoim pradziadzie ojczystym
Bolesławie I Chrobrym
.
Dokładna data urodzenia Bolesława II nie jest znana. Badacze zwykle kładą ją na rok 1042[1].
Przydomek
Anonim zwany Gallem przekazał, że Bolesław II nosił przydomek Szczodry (Largus). Powstał on za życia władcy lub w najbliższym czasie po jego śmierci. Uznaje się go za jedyny autentyczny przydomek tego władcy[2] i jest używany przez literaturę naukową[3].
Bolesław II z określeniem Śmiały pojawia się po raz pierwszy w późnym Poczcie królów polskich. Określenie to było traktowane przez historiografię XIX i XX wieku jako przydomek[4]. Badacze wskazują, że epitet nadany kilka wieków po śmierci danej osoby nie jest przydomkiem[2].
Panowanie
W
1058
roku, po śmierci ojca, Bolesław II Szczodry został księciem Polski. Nie zachowały się informacje, czy otrzymał całe państwo, czy też zmuszony był oddać młodszym braciom dzielnice. Przypuszcza się, że Władysław Herman otrzymał
Mazowsze
[5].
Głównym celem i zarazem programem politycznym Bolesława Szczodrego było powstrzymanie ekspansji niemieckiej i wzmocnienie państwa polskiego poprzez aktywną politykę zagraniczną. W ramach realizacji tych celów Bolesław Szczodry dążył do utrzymywania na tronach
Rusi
i
Węgier
przyjaznych sobie władców, co niejednokrotnie wymuszało interwencję zbrojną w tych państwach. W
1060
roku zorganizował on pierwszą wyprawę na
Węgry
w celu osadzenia na tamtejszym tronie swojego sojusznika,
Beli I
.
W Europie zachodniej trwał w tym czasie
spór o inwestyturę
, tj. konflikt pomiędzy
papieżem Grzegorzem VII
i cesarzem
Henrykiem IV
o dominującą rolę w Europie. W sporze tym Polska, wraz z
Węgrami
i
Hiszpanią
, opowiedziała się za papieżem. Celem takiej polityki Bolesława było z jednej strony osłabienie cesarza, z drugiej zaś uzyskanie korony królewskiej. Cel ten został osiągnięty w
Boże Narodzenie
(
25 grudnia
)
1076
roku, gdy
arcybiskup gnieźnieński
Bogumił
w obecności
legatów
papieskich koronował Bolesława w
katedrze gnieźnieńskiej
na króla Polski[6].
Następnie próbował Bolesław osadzić na tronie
kijowskim
innego swojego sojusznika. Według
kroniki
Wincentego Kadłubka
, w czasie długoletniej wyprawy pozostawione w Polsce żony polskich rycerzy zdradzały ich z zarządcami majątków. Rycerze postanowili wrócić do kraju bez zgody króla, który oburzony zakończył wyprawę bez wygranej i postanowił rozprawić się ze zdrajcami i niewiernymi żonami.
Jak pisze Kadłubek, surowe kary (przystawianie szczeniąt do piersi) spotkały się z krytyką biskupa krakowskiego
Stanisława
, który wyciąga ku niemu miecz klątwy (nie jest jasne, czy oznacza to faktyczne rzucenie klątwy, czy jedynie jej groźbę). Bolesław niepokornego biskupa skazał na "obcięcie członków" czyli rąk i nóg. Wcześniejszy kronikarz,
Gall Anonim
, nie podaje dokładnej przyczyny konfliktu, a jedynie jego skutki, obie jego strony obarczając równą winą, jednakże w stosunku do biskupa używa określenia "biskup-zdrajca". Jak utrzymują niektórzy historycy i badacze (np.
Paweł Jasienica
), biskup Stanisław spiskował przeciw silnej władzy królewskiej. Widocznie bliskie związki biskupa z kołami opozycji możnowładczej ściągnęły nań zarzut zdrady i karę, jaką prawo przewidywało dla łamiących obowiązek wierności królowi. Inni, jak
Feliks Koneczny
, wskazują jeszcze inne przyczyny konfliktu biskupa i króla, a mianowicie walkę Stanisława o uznanie testamentów i immunitet kościelny.
Domniemany grób Bolesława Śmiałego w Ossiach
Legenda głosi, iż rozszczepienie ciała biskupa spowodowało bunt możnowładców i po przegranej w tym konflikcie król uszedł w 1079 roku z kraju na
Węgry
, gdzie według kroniki
Galla Anonima
nie zsiadł nawet z konia (co było oznaką wyższości, pogardy), przywitany przez króla węgierskiego Władysława. Niektórzy historycy mówią, że Bolesław został otruty. Według (wątpliwej wiarygodności[7]) podań późnośredniowiecznych Bolesław resztę życia spędził jako mnich milczący w miejscowości
Ossiach
w
Karyntii
. Na cmentarzu miejscowego klasztoru Benedyktynów znajduje się grób z kamienną, starożytną płytą nagrobną rzymskiego legionisty z wyrzeźbionym wizerunkiem konia bez siodła z napisem wokół: Rex Boleslaus Polonie occisor sancti Stanislai Epi Cracoviensis (Bolesław król Polski, zabójca świętego Stanisława, biskupa krakowskiego). Grób tzw. zewnętrzny stanowi wspomniana płyta, wmurowana w ścianę kościoła od strony cmentarza, wychodzącą na stronę jeziora Ossiach, otoczona żelazną balustradą z napisem:Sarmatis peregrinantibus salus. Grób wewnętrzny znajduje się w łukowo sklepionej przypodłogowej niszy wewnątrz kościoła. Widnieje na nim płyta z napisem:Boleslaus Rex Poloniae. W
1960
roku przeprowadzono badania grobu, które ujawniły istnienie kości mężczyzny, pozostałości zbroi rycerza i kosztowności pochodzenia polskiego z wieku XI. Z drugiej strony sporą popularnością cieszy się hipoteza, że zwłoki króla w
1086
roku zostały przeniesione do
opactwa w Tyńcu
.
Następcą Bolesława na tronie Polski został jego brat,
Władysław I Herman
.
Bolesław Szczodry uważany jest za jednego z najbardziej utalentowanych władców z dynastii Piastów.
Genealogia
Małżeństwo i potomstwo
Nie jest znane imię żony Bolesława Szczodrego ani jej pochodzenie. Obecnie przyjmuje się, że najprawdopodobniej pochodziła z Niemiec lub Rusi. Ślub miał miejsce przed
1069
rokiem, kiedy urodził się ich jedyny znany potomek - syn
Mieszko
. Wiadomo, że przeżyła męża i w
1086
roku powróciła do Polski z synem. Uczestniczyła w pogrzebie tego ostatniego w
1089
roku. Jej dalsze losy nie są znane.
Kronikarz
Jan Długosz
twierdził, że żona Bolesława II Szczodrego miała na imię
Wyszesława
i pochodziła z dynastii
Rurykowiczów
. Przekaz ten za błędny uznał w
1895
roku
Oswald Balzer
, którego pogląd spotkał się z akceptacją w literaturze przedmiotu.
Pojawił się pogląd, że żoną Bolesława była najprawdopodobniej królowa Agnieszka, której zgon odnotował nekrolog z
Zwiefalten
; przypuszcza się też, że pochodziła z
czeskiej
dynastii
Przemyślidów
[8].
Według źródeł średniowiecznych miał być Bolesław pierwszym udokumentowanym homoseksualistą na tronie polskim. [9]
Zobacz też
Linki zewnętrzne
Przypisy
- ↑ K. Jasiński, Rodowód pierwszych Piastów, s. 153.
- ↑ 2,0 2,1 K. Jasiński, Rodowód pierwszych Piastów, s. 152-153.
- ↑ T. Grudziński, Bolesław Szczodry, Toruń 1953; Z. Kozłowska-Budkowa, W dziewięćsetlecie śmierci Bolesława Szczodrego. Zapiski z nekrologów i grób królewski, "Studia Źródłoznawcze" 28, 1983; K. Skwierczyński, Treści ideowe monet królewskich Bolesława Szczodrego, "Wiadomości Numizmatyczne", 1994, z. 3-4, s. 141-155; J. Wyrozumski, Dzieje Polski piastowskiej, Kraków 1999, wg indeksu; Piastowie. Leksykon biograficzny, Kraków 1999, s. 57; S. Szczur, Historia Polski średniowiecze, Kraków 2005, s. 108; T. Jurek, Agnes regina. W poszukiwaniu żony Bolesława Szczodrego, "Roczniki Historyczne", LXXII, 2006, s. 95-104.
- ↑ J. Banaszkiewicz, Czarna i biała legenda Bolesława Śmiałego, "Kwartalnik Historyczny, 88, 1981.
- ↑ J. Wyrozumski, Dzieje Polski piastowskiej, Kraków 1999, s. 114-115.
- ↑ Praca zbiorowa Multimedialna Historia Polski Tom 2 Polska Piastów, str. 7, Polskapresse Sp. z o.o.,
- ↑ patrz np. Tadeusz Rojek "XIII tajemnic historii", NK, Warszawa 1989
- ↑ T. Jurek, Agnes regina. W poszukiwaniu żony Bolesława Szczodrego, "Roczniki Historyczne", LXXII, 2006, s. 95-104.
- ↑ "pisząc o rozwiązłym życiu Bolesława Śmiałego i jego wojsk w Kijowie, zaznacza że król polski naśladował "godne potępienia zwyczaje
Rusinów
, u których to zboczenie [sodomia] było pospolite" [w:] Franciszek Sielicki. Polsko-ruskie stosunki kulturalne do końca XV wieku. 1997. s. 157. op. cit
Wincenty z Kielczy
Bibliografia